Een nieuwe site met discussiefilms

Beste bezoeker van deze site,

Onlangs heb ik een nieuwe site gelanceerd waarop voortaan alle discussiefilms worden gepubliceerd. Ook heb ik alle andere discussiefilms overgezet naar deze site. U bent voortaan van harte welkom op www.joscop.nl.

De toekomst van het onderwijs

We leven in een samenleving waarin alles steeds sneller verandert. Ook het onderwijs ontkomt hier natuurlijk niet aan. Dat is maar goed ook, want zo'n belangrijk maatschappelijk systeem zal altijd diep geworteld moeten zijn in die veranderende omgeving.

Op veel plekken wordt nagedacht over hoe het onderwijs zou moeten veranderen. Soms vanuit radicale veranderingstheorieën en soms vanuit het perspectief van de geleidelijke werking van innovatieve 'olievlekken'. Interessant is om die verschillende bronnen eens met elkaar te verbinden en daarmee zo neutraal mogelijk de gemene deler van de huidige onderwijsinnovaties te benoemen.

Collega Albert Rouschop en ik hebben dit gedaan in de vorm van discussiefilm. We gebruiken deze vaak om discussies op te wekken en daarmee zowel de deelnemers als onszelf een concreter beeld te geven van het onderwijs in de toekomst. Beelden en ideeën die vervolgens weer hun weg vinden naar de ontwikkeling van nieuwe onderwijsconcepten en leermiddelen.

Effectiever leren in een digitale samenleving

We leven in een snel veranderende samenleving. Om in te kunnen spelen op deze veranderingen is voortdurend leren en innoveren noodzakelijk. In het onderwijs is daarbij veel aandacht gericht op het verbeteren van het leren door gebruik te maken van digitale devices en ICT-toepassingen. De aanname is vaak dat dit vernieuwend is en dat we daardoor ook effectiever en meer leren.

Toch is deze redenering wel heel erg kort door de bocht. Als het effectiever is, dan moet dit onderbouwd kunnen worden met behulp van de leertheorieën en met goed onderbouwd wetenschappelijk onderzoek. Dit laatste is vaak nog wat lastig omdat de nieuwe digitale leermogelijkheden nog niet zo lang geleden geïntroduceerd zijn. Maar het eerste moet absoluut kunnen. In deze film vindt u een aanzet bedoeld om met elkaar de juiste discussie te kunnen voeren.

De toekomst van het schrijven

Het digitale tijdperk stelt andere eisen aan de school. Bijvoorbeeld in de vorm van nieuwe leermiddelen en andere vormen van onderwijs organiseren. Maar het is ook de bron van discussies over de zin en onzin van vakgebieden. Vanuit dit perspectief is het noodzakelijk om samen goed na te denken over de betekenis van handschriftontwikkeling en schrijven binnen de basisschool.

De oppervlakkige gedachte is dat het toetsenbord een goed handschrift overbodig heeft gemaakt. En dat het een kwestie van tijd is dat het vakgebied gaat worden afgevoerd van het lesrooster.

Toch is er ook een andere beweging zichtbaar. Steeds meer onderzoekers tonen aan dat schrijfonderwijs niet alleen tot doel heeft om een mooi handschrift te ontwikkelen. Zij rapporteren dat schrijven de kern raakt van persoonlijke ontwikkeling, onmisbaar is voor de leren lezen en spellen en ook van wezenlijke invloed is op de effectiviteit van het leren zelf. Er zijn zelfs wetenschappers die een verband menen te zien tussen de toename van dyslexieproblemen en de verminderde aandacht voor het schrijven.

Al met al voldoende aanleiding om eens goed in te zoomen op het vakgebied en de bijbehorende vaardigheid. Niet om terug te willen keren naar het verleden, maar juist om een goede inschatting te kunnen maken van de plaats van schrijfonderwijs in de basisschool in de toekomst.

Vanuit dit doel hebben wij een film gemaakt met als titel 'De toekomst van het schrijven'. Misschien helpt het u bij de discussie die in ieder geval gevoerd moet worden.



Met dank aan Judith Veldhuizen.

Literatuur:

• Bara, F. & Gentaz, E. (2014). Haptics in teaching handwriting: the role of perceptual and visuo-motor skills.
• Francken, J. (2013). Schrijven versus typen: wat zegt de neurowetenschap?
• Haapala, E. e.a. (2013). Associations of Motor and Cardiovascular Performance with Academic Skills in Children.
• James, K.H. (2010). Sensori-motor experience leads to changes in visual processing in the developing brain.
• James, K.H., & Engelhardt, L. (2012). The effects of handwriting experience on functional brain development in pre-literate children.
• Longcamp, M., Zerbato-Poudou, M.T., & Velay, J.L. (2005). The influence of writing practice on letter recognition in preschool children: a comparison between handwriting and typing.
• Longcamp, M., Boucard, C., Gilhodes, J.C., Anton, J.L., Roth, M., Nazarian, B., & Velay, J.L. (2008). Learning through hand- or typewriting influences visual recognition of new graphic shapes: behavioral and functional imaging evidence.
• Sulzenbruck, S., Hegele, M., Rinkenauer, G., & Heuer, H. (2011). The death of handwriting: secondary effects of frequent computer use on basic motor skills.

De toekomst van het onderwijs en de rol van ICT

Wat wordt er veel gepraat en geschreven over de toekomst van het onderwijs en de rol die ICT hierin kan hebben. Vaak voortkomend uit high tech-toekomstvisies, waarin de hype het vooralsnog op alle fronten wint van de bewezen effecten. En waarin steevast onvoldoende aandacht is voor de huidige praktijk. Die is er niet zomaar. Het is geen weeffout in de geschiedenis van de school.

Tegelijkertijd is de bestaande situatie geen reden om niet te zoeken naar de vernieuwingen die het leren effectiever kunnen maken. Want hoe je het ook wendt of keert, we gaan naar een kantelpunt. Een punt waarop er, mede door een goede facilitering vanuit de ICT, vele nieuwe mogelijkheden gaan ontstaan.

Daarbij komt echter wel een andere geschiedkundige denkfout aan de orde. Wij zijn namelijk gewend om te denken in termen van (industriële) massaoplossingen, waarbij de ideale vorm vrijwel overal gelijk is. Daardoor gaan voorspellingen meestal ook uit van een nieuw, overzichtelijk, beheersbaar en stuurbaar onderwijssysteem. Dat zal, net als bij alle andere maatschappelijke systemen, echter niet meer het geval zijn. De ideale school wordt een school op maat van de doelgroep, gebaseerd op het onderwijsconcept dat daarbij past. Deze zal vele gedaanten hebben, waarbij er niet snel sprake is van goed of fout. Het zal juist deze denkruimte zijn die het mogelijk maakt om een nieuwe kwaliteitsstap te maken. Met een belangrijke rol voor netwerken en ICT en met een verantwoordelijkheid die laag in de organisatie ligt.

Wilt u samen met anderen doordenken wat dit voor u kan gaan betekenen? Misschien kan het bekijken van de onderstaande discussiefilm een mooie aanzet zijn.


Met dank aan Albert Rouschop

De slimme netwerkorganisatie

De wereld verandert. Van een industriële samenleving hebben we ons ontwikkeld richting een netwerksamenleving. Lang is hier het etiketje post-industrieel opgeplakt, maar dat was natuurlijk wel een heel eenvoudige, nietszeggende oplossing. Post betekent immers niets anders dan na. Makkelijker kan niet, maar het zegt weinig over wat er gaande is. Het woord netwerk doet dat wel. De structuur in de wereld is er steeds meer één van netwerken van mensen. Ze weten elkaar te vinden, zijn verbonden en delen van alles. Dit creëert een heel andere dynamiek en een heel andere maatschappelijke structuur.

De invloed van het netwerk is ook heel duidelijk terug te vinden in veranderende ideeën over organisatieontwikkeling. Slimme organisaties weten medewerkers en externe professionals op een productieve manier te verbinden. Daardoor ontstaat een veel productievere werkomgeving dan binnen oude organisatiemodellen mogelijk is. Uiteindelijk vergroten dit type organisaties mede hierdoor hun concurrentiepostie en overlevingskansen in een nieuw tijdperk.

Het is buitengewoon interessant om ook schoolorganisaties eens vanuit dit perspectief te bekijken. In eerste instantie is vaak de gedachte dat het niet kan omdat ze zo anders zijn. En inderdaad, ze zijn natuurlijk niet commercieel van opzet, maar verder gaan er veel parallellen juist wel op.

Voer voor discussie dus. Bekijk eerst de film en daarna kan het beginnen: de zoektocht naar de slimme onderwijsorganisatie. Ik wens u een goede en vooral productieve reis toe.



Literatuur:

• Benckler, Y. (2011). The Penguin and the Leviathan: How Cooperation Triumphs Over Self-Interest.
• Laboviz G. & Rosansky V. (1997). The power of alignment. How great companies stay centered and accomplish extraordinary things.
• Lanting, M. (2012). De slimme organisatie. De toekomst van werk, leiderschap en innovatie.
• Romein, J. (1937). De dialectiek van de vooruitgang. In: Het onvoltooid verleden.
• Weggeman M. (2007). Leiding geven aan professionals? Niet doen! Over kenniswerkers, vakmanschap en innovatie.

Werken met het Analysemodel effectief leren

Gelukkig is er een voortdurende discussie over de kwaliteit van onderwijs en leren. De overtreffende trap van goed is namelijk beter en die vind je door uitwisseling en elkaar op nog betere ideeën brengen. Opvallend is wel dat de discussie vaak heel beperkt, eenzijdig en ongenuanceerd is. Om hier verbetering in te brengen, is het nodig om samen meer gevoel te krijgen voor de elementen die van invloed zijn op de kwaliteit van leeractiviteiten. Noem het maar een analysemodel.

Nu zijn er natuurlijk best een aantal modellen te vinden, maar over het algemeen dateren ze van behoorlijk wat jaren terug. Daarmee zijn ze minder in staat om een goede rol te vervullen in een tijdperk waarin toch een aantal zaken fundamenteel aan het veranderen zijn. Onderwijs en leren waren ooit het exclusieve domein van de school en de leraar. Wie goed om zich heen kijkt, ziet dat dit steeds minder het geval is. Door de snel groeiende informatiestromen en de exponentiële groei van leersituaties leren veel kinderen misschien nog wel meer buiten dan binnen de muren van de school. En in veel situaties is het niet meer de leerkracht die het 'aanleert', maar nemen moderne media deze rol over. Kortom, de strikt schoolse, leerkrachtgestuurde didactische modellen bevatten niet meer alle elementen om de effectiviteit van het leren te kunnen beschrijven. Zeker de moeite waard dus om ze te updaten.

Dit is gebeurd in het Analysemodel effectief leren. Op een simpele manier, want we moeten het ook niet belangrijker maken dan het is. Leren hoeft niet altijd langs de theoretische meetlat van de wetenschappers gelegd te worden. Maar om twee redenen is de ondersteunde rol van een goed analysemodel wel belangrijk. Ten eerste helpt het om de juiste kwaliteitsdiscussies te voeren. Als er geen gedeelde taal is, dan is spraakverwarring het voor de hand liggende gevolg. Ten tweede helpt een model om leeractiviteiten voor te bereiden en te ontwikkelen. Het is dus een belangrijk hulpmiddel voor docenten bij hun lesvoorbereiding en onderwijsontwikkelaars bij het maken van onderwijsleermaterialen.

Bekijk de onderstaande film over het Analysemodel effectief leren en schrijf een reactie.



Met dank aan Albert Rouschop.

Onderwijsgroeten uit Finland

Lijstjes zijn in en rankings nog meer. Niet in de laatste plaats in het onderwijs. Internationale vergelijkingsonderzoeken krijgen veel aandacht en voor de uitkomsten hiervan hoeft Nederland zich beslist niet te schamen. Vrijwel altijd is er een mooie subtopplaats gereserveerd voor het onderwijssysteem dat wij hier hebben.

De laatste 12 jaar is bijna altijd te zien dat het Fins onderwijs koploper is. Daarom is het zeer de moeite waard om te gaan kijken welke Finse onderwijsgeheimen er zijn en of wij daar wat van kunnen leren. Vanuit deze intentie zijn inmiddels al behoorlijk wat werkbezoeken georganiseerd en artikelen verschenen, maar het blijft lastig om eenduidige conclusies te trekken. Maar dit ontslaat ons niet van de plicht om kritisch in het buitenland te kijken naar verbetermogelijkheden voor onze scholen. Daarom is de onderstaande discussiefilm gemaakt. Het enige juiste antwoord zult u er niet in vinden, maar als het leidt tot een gerichte discussie over onderwijsverbetering vanuit een internationaal perspectief, dan is het doel van deze film in ieder geval bereikt.



Met dank aan Koen Elbers.

Literatuur

• Breebaart, P. (2012). Lof voor en waarschuwing bij ‘Finnish Lessons’.
• Inspectie van het onderwijs (2012). De staat van het onderwijs. Hoofdlijnen uit het onderwijsverslag 2010-2011
• Mullis, I.V.S., Martin, M.O., Foy, P., & Drucker, K.T. (2012). PIRLS 2011 International results in reading
• Sahlberg, P. (2012). Finnish lessons. What the world can learn from educational change in Finland.
• Weggeman M. & De Bruijn, J.A. (2012). Onderwijs vraagt leiderschap.
• Weggeman M. (2007). Leiding geven aan professionals? Niet doen! Over kenniswerkers, vakmanschap en innovatie.